EKONOMIA SPOŁECZNA
Misja ekonomii społecznej na Łotwie, czyli wzmacnianie ES w ramach europejskiej współpracy regionów

Misja ekonomii społecznej na Łotwie, czyli wzmacnianie ES w ramach europejskiej współpracy regionów #SELFproject [RELACJA]

Na zdjęciu przedstawiciele regionów zanagażowanych w projekt SELF od prawej: Lienīte Priedāja-Klepere (Vidzeme), Kinga Myrcik (Województwo Pomorskie), David San Juan Escudero (Kantabria), Paz Díaz Nieto (Kantabria), Zane Pīpkalēja (Vidzeme), Maciej Kochanowski (Województwo Pomorskie). Na głównym planie logo projektu SELF. Fot. Eva González
21.09.2021
Marcin Mielewczyk
Marcin
Mielewczyk
AUTOR
Marcin Mielewczyk
Marcin
Mielewczyk
21.09.2021

Misja może być kosmiczna, gospodarcza lub wojskowa, ale czy ktoś słyszał o misji ekonomii społecznej? W Łotewskim regionie Vidzeme w dniach od 15 do 16 września 2021 r. odbyła się druga Social Economy Mission (SEM2) w ramach projektu Social Ecosystem Leads The Future (SELF)*. Jej celem nie była bynajmniej eksploracja nieznanego lądu, interwencja wojskowa lub ewangelizacja. Celem wyprawy nad Dźwinę było przede wszystkim wzmacnianie widoczności i siły oddziaływania sektora ES w czterech europejskich regionach: w Kantabrii (Hiszpania), w Vidzeme (Łotwa), w Lombardii (Włochy) oraz na Pomorzu.

W wydarzeniu tym województwo pomorskie reprezentowane było przez przedstawicieli Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Kingę Myrcik i Macieja Kochanowskiego oraz członków organizacji pozarządowych, pełniących w projekcie SELF rolę regionalnych interesariuszy sektora ekonomii społecznej: Joannę Bochniarz z Centrum Innowacyjnej Edukacji oraz Ewę Patyk i Przemysława Rasiewicz-Kuczyńskiego z Gdańskiej Fundacji Innowacji Społecznych.

Pierwsza misja w ramach projektu SELF odbyła się w kwietniu i maju w formie on-line. Wrześniowy SEM2 był pierwszą okazją do spotkania na żywo zaangażowanych w projekt regionów i organizacji. Więcej o pierwszej misji przeczytać można na stronie internetowej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej

Z wizytą u przedsiębiorców społecznych z Vidzeme oraz refleksje ze stolicy

Valmiera, Liepa, Sigulda, Ryga i Cesis to trasa, jaką przebyli uczestnicy misji pierwszego dnia. Podczas wyprawy – w odróżnieniu do wieków średnich – nikt nikogo nie musiał na siłę nawracać, ponieważ sektor ekonomii społecznej na Łotwie ma się naprawdę dobrze, a łączenie działalności gospodarczej i społecznej jest dobrze znaną praktyką w tym bałtyckim kraju. Świadczą o tym m.in. przedsiębiorstwa, które uczestnicy SEM2 mieli okazję poznać podczas pobytu na Łotwie.

Kawiarnia społeczna „Przystanek w Liepie” [lv. Pieturi Liepā]

Położona w samym środku Parku Narodowego Gauja miejscowość Liepa, której nazwa po polsku oznacza Lipę, to podobna do wielu znanych nam w Polsce wieś z trudną sytuacją ekonomiczną i społeczną. Funkcjonował tam kiedyś duży państwowy zakład pracy (produkcja cegieł), w którym pracowali robotnicy zwożeni z różnych części ZSRR. Po nim pozostały jedynie wysokie bezrobocie i ponadprzeciętna przestępczość. Kreatorem zmiany w tej społeczności stał się jednak Uniwersytet Nauk Stosowanych Vidzeme. Wszystko zaczęło się od działań w zakresie doskonalenia zawodowego, zdobywania kompetencji potrzebnych na rynku pracy skierowanych do grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne w tej miejscowości: osób z niepełnosprawnościami oraz młodych osób wchodzących na rynek pracy. Powstała też specjalna strona internetowa dla dostawców usług społecznych. Wszystko zakończyło się jednak stworzeniem regularnego przedsiębiorstwa społecznego, jakim jest kawiarnia „Przystanek w Liepie”. Kawiarnia to niemal obowiązkowy punkt odwiedzin dla większości odwiedzjących Park Narodowy Gauja. Na miejscu można oczywiście wypić aromatyczną kawę, zjeść ciasto, ale również kupić pamiątki związane z regionem. W planie jest również restauracja.

Przedsiębiorstwo społeczne (sklep) „Każdy może” [lv. Visi Var]

Sklep „Visi Var” to przedsiębiorstwo, które sprzedaje produkty powstałe w Domu Szansy w miejscowości Sigulda [lv. Siguldas Iespēju mājā], w której na co dzień wsparcie otrzymują dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Uczestnicy w ramach zajęć/warsztatów w placówce szyją m.in. elementy garderoby, przygotowują ozdoby z wykorzystaniem techniki decoupage. Na szczególną uwagę zasługują specjalne czapki chroniące włosy w saunie.

Przedsiębiorstwo społeczne, prowadzące działalność gastronomiczną RB Cafe w Rydze

Tak jak w przypadku „Visi Var” RB Cafe to dobry przykład ekonomizacji działalności NGO, które pracuje na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną. Organizacja prowadzi warsztaty dla OzN, ale również mieszkania wspomagane w swojej siedzibie. Przed pandemią COVID-19 z powodzeniem rozwijali kawiarnię społeczną w centrum Rygi (pierwsza w kraju!) – niestety nie otworzyli się po zakończeniu restrykcji. Teraz realizują całkiem smaczny (osobiście sprawdziliśmy) catering. Trzymamy kciuki za powodzenie nowej inicjatywy!

SWIMBE

SWIMBE to wyjątkowe przedsiębiorstwo działające w Valmierze, zajmujące się produkcją niepowtarzalnych strojów kąpielowych – ze szczególnym uwzględnieniem sprawiedliwej i zrównoważonej produkcji. Zasady, jakimi kierują się założycielki przedsiębiorstwa, to przede wszystkim sprawiedliwy handel, oraz jak najmniejsza szkoda dla środowiska naturalnego. W firmie pracują kobiety z niepełnosprawnościami (mieszkające w najbliższej okolicy), które otrzymują wynagrodzenie nie niższe niż średnia ogólnoeuropejska. Produkty SWIMBE są droższe ze względu na swoją wysoką jakość, a ich sprzedaż odbywa się tylko przez Internet. Produkty te są coraz bardziej popularne wśród odbiorczyń w wieku 30 do 40 lat. Otwarcie przedsiębiorstwa niestety nałożyło się na czas wybuchu pandemii COVID-19. Firma dość szybko jednak dostosowała się do nowych, niekorzystnych warunków, a także produkowała maseczki – tak jak zresztą wiele znanych nam w Polsce PS/PES.

Ekonomia społeczna, tak samo jak jakakolwiek inna działalność w sferze gospodarki lub polityki społecznej, dla swojego rozwoju wymaga przyjaznego otoczenia lub swoistego ekosystemu – dlatego też ważnym elementem wizyt były spotkania z organizacjami otoczenia sektora ekonomii społecznej na Łotwie.

Agencja Rozwoju Valmiery [lv. Valmieras Attīstības aģentūra]

Działająca w Valmierze agencja to przede wszystkim działania na rzecz zwiększania atrakcyjności regionu dla przedsiębiorców, przestrzeń co-workingowa, a od niedawna również ekonomia społeczna. W siedzibie agencji dostępne są dla młodych przedsiębiorców bezpłatne warsztaty, gdzie można np. wyprodukować prototyp nowego produktu z wykorzystaniem drukarki 3D. Usługi agencji dostępne są również dla działających w okolicy przedsiębiorstw społecznych.

Stowarzyszenie Przedsiębiorczości Społecznej na Łotwie [lv. Latvijas Sociālās uzņēmējdarbības asociācija]

Stowarzyszenie Przedsiębiorczości Społecznej0, na Łotwie to największa, parasolowa organizacja zrzeszająca przedsiębiorców społecznych w tym kraju. Organizacja skupia obecnie 90 przedsiębiorców z Łotwy. Organizacja działa od 2015 roku, a jej główne cele to działalność rzecznicza, wsparcie w rozwoju kompetencji osób zajmujących się ekonomią społeczną oraz promocja idei ES w społeczeństwie. Organizacja silnie współpracowała z Łotewskim Ministerstwem Opieki Społecznej (kilka słów o samym ministerstwie poniżej) w zakresie kluczowych regulacji prawnych dotyczących sektora ES na Łotwie (ustawa, status przedsiębiorstw społecznych). Stowarzyszenie organizuje ogólnokrajowe wydarzenia w zakresie promocji ES, np. Forum Przedsiębiorczości Społecznej.

Inkubator Przedsiębiorstw Społecznych „Reach for Change”

Inicjatywa, która pochodzi ze Szwecji, z powodzeniem wdrażana jest również na Łotwie. Inkubator to granty, ale też wsparcie pozafinansowe, które wspiera inicjatywy w zakresie ekonomii społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia najmłodszych.

Ministerstwo Opieki Społecznej

Warto dodać jeszcze kilka słów na temat kluczowego interesariusza sektora ES, jakim jest tamtejsze Ministerstwo Opieki Społecznej [lv. Labklājības ministrija]. W ramach wizyty nie było zaplanowane spotkanie w samym ministerstwie, ale jego przedstawiciel towarzyszył uczestnikom wydarzenia podczas warsztatów w trakcie drugiego dnia. W związku z tym możliwe było poznanie roli tej instytucji w całym sektorze. Ministerstwo odpowiedzialne jest za nadawanie statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz realizuje projekt w zakresie rozwoju ekonomii społecznej. Łączy w sobie rolę koordynacyjną, rozwojową i prawną. Jest to zrozumiałe, ponieważ – co do zasady – administracja na Łotwie jest dość zcentralizowana. Co ważne, jak wynika z rozmów z przedstawicielem ministerstwa, instytucja nie dysponuje stałym budżetem wspierającym powstawanie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych.

Wizyta w ramach SEM2 na Łotwie nie była bez wątpienia pierwszą, jaką odbyli w tych rejonach Polacy. Nasi rodacy byli bowiem obecni w Vidzeme lub Inflantach od wielu wieków, o czym przekonaliśmy się, słuchając historii tego urokliwego regionu podczas krótkiej, wieczornej wycieczki w mieście Cesis. Wizyta ta była natomiast bez wątpienia istotnym elementem kooperacji w dziedzinie ekonomii społecznej pomiędzy naszymi regionami.

Dziedzictwo „Żelaznej Kurtyny”, sytuacja gospodarcza, staż w strukturach unijnych to –wydawałoby się – podobieństwa, które sugerowałyby, że sytuacja ekonomii społecznej w Polsce i na Łotwie powinna być w zasadzie taka sama. Nic bardziej mylnego! W liczącej niespełna 2 mln mieszkańców Łotwie działa niemal 200 przedsiębiorstw społecznych. Biorąc pod uwagę, że w zasadzie nie istnieje tam złożony system wsparcia ekonomii społecznej taki jak w Polsce, oraz że liczba ludności całego kraju jest niemal taka sama jak w województwie pomorskim, liczba przedsiębiorstw społecznych budzi podziw. Próżno szukać tam odpowiedników ośrodków wsparcia ekonomii społecznej. Środki z Europejskiego Funduszu Społecznego, które zarządzane są centralnie, nie odgrywają aż tak wielkiego znaczenia w kreowaniu gospodarki społecznej jak w Polsce. Co jest zatem podstawą rozwoju ES na Łotwie?

Przedstawicielki Stowarzyszenia Przedsiębiorczości Społecznej na Łotwie zwróciły uwagę na spore zainteresowanie mediów tematyką ekonomii społecznej. Trudno jednak upatrywać w tym jedynego źródła sukcesu ekonomii społecznej na Łotwie.

Swoisty dobry czas dla gospodarki społecznej w tym kraju to być może efekt ustabilizowanej sytuacji prawnej sektora. Tutejszy odpowiednik ustawy o ekonomii społecznej obowiązuje już bowiem od 2018 roku. Tak czy owak nie daje nam to odpowiedzi na postawione powyżej pytanie o czynnik sukcesu.

Gwarantuję, nie pożałujecie!

Widoczność ES oraz plany związane z dalszą realizacją SELF

Drugi dzień misji ekonomii społecznej na Łotwie stanowiły przede wszystkim warsztaty dla partnerów projektu SELF oraz dla regionalnych interesariuszy. Na miejscu uczestniczyli w nich goście z Hiszpanii i Polski oraz przedstawiciele gospodarza z Łotwy. Warsztat miał charakter hybrydowy, dzięki czemu uczestnikami spotkania byli również Włosi z Lombardii.

Była to świetna okazja do wzajemnego poznania się. Uczestnicy warsztatu starali się m.in. opowiedzieć sobie wzajemnie o tym jak wygląda sytuacja sektora ekonomii społecznej w ich regionach. Praca odbywała się w grupach, z podziałem na osoby będące przedstawicielami podmiotów ekonomii społecznej, otoczenia ekonomii społecznej oraz w grupie osób odpowiedzialnych za kreowanie polityki w tym obszarze.

Poza pewnymi różnicami w zakresie regulacji prawnych oraz kompetencji poszczególnych instytucji uczestnicy warsztatu mieli okazję odnaleźć wiele wspólnych mianowników. Łączą nas przede wszystkim wartości, które można najłatwiej opisać poprzez stawianie człowieka w centrum, oraz pomoc tym, którym jest nieco trudniej na co dzień.

Uczestnicy warsztatu rozmawiali m.in. o tym co zrobić, aby w pełni wykorzystać efekty tego wyjątkowego przedsięwzięcia, jakim jest projekt SELF. Pojawiły się pomysły włączenia tematyki ekonomii społecznej do programów InterREG, współpraca z Komitetem Regionów czy wykorzystanie doświadczeń nabytych w ramach projektu w programowaniu polityk w swoich krajach i regionach.

Warsztaty stanowiły ponadto okazję do prezentacji ciekawych inicjatyw realizowanych w partnerskich regionach. Pomorska cześć prezentacji to m.in. dobre praktyki w zakresie partnerstwa, programowania polityk na rzecz ES ale też i inicjatywy w zakresie upowszechniania przedsiębiorczości społecznej w ramach Jarmarku św. Dominika.

Poważnym wyzwaniem jest bez wątpienia edukacja. To właśnie na nią stawiać chcą przede wszytskim przedstawiciele partnerskich regionów.

Kierunek: Santander. Przygotowanie do trzeciej misji

Rezultaty wrześniowej Social Economy Mission zostaną podsumowane podczas planowanego na październik specjalnego eventu on-line. Partnerzy i interesariusze zaangażowani w projekt SELF nie zwalniają tempa i już szykują się na trzecią misję, która tym razem odbędzie się w listopadzie w Hiszpańskiej Kantabrii.

 

*Projekt SELF realizowany jest w ramach programu COSME na lata 2014-2020, za który odpowiada Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EAISME) Komisji Europejskiej. Projekt odbywa się w terminie od lutego 2021 r. do lutego 2022 r. Liderem projektu jest Rząd Regionalny Kantabrii (Hiszpania), a pozostałymi partnerami są: Region Vidzeme (Łotwa), Lombardia (Włochy) i Województwo Pomorskie (Polska).

Galeria zdjęć z 2 Social Economy Mission w ramach projektu SELF. Fot. M. Kochanowski (razem 36 zdjęć)

Dowiedz się więcej

Dodatkowych informacji może udzielić Ci Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej pod numerem 58 32 68 561 lub adresem e-mail rops@pomorskie.eu

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Pomorskiego
ul. Okopowa 21/27
80-810 Gdańsk