Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej i 84 rocznica II masowej zsyłki Polaków na Sybir

Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej i 84 rocznica II masowej zsyłki Polaków na Sybir

13 kwietnia 2024 r. na zaproszenie Prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz, Gdańskiej Rodziny Katyńskiej oraz Związku Sybiraków Oddział Gdańsk odbyła się uroczystość upamiętniająca te tragiczne wydarzenia.

W uroczystości udział wzięli przedstawiciele Samorządu Województwa Pomorskiego: Hanna Zych-Cisoń – Wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Pomorskiego, Andrzej Kowalczys – Pełnomocnik Marszałka do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi, Hanna Śliwa Wielesiuk członkini Kolegium do Spraw Dziedzictwa Kulturowo-Historycznego a także Jadwiga Basińska oraz Kmdr Roman Rakowski ze Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Z kart historii …

17 września 1939 r. broniąca się przed napaścią Niemiec Polska została zdradziecko zaatakowana przez sowiecką Rosję. Agresja ze wschodu była konsekwencją paktu Ribbentrop – Mołotow, zawartego 23 sierpnia 1939 r.

W wyniku zbrojnej napaści do sowieckiej niewoli trafiło ponad 200 tys. polskich jeńców. Część z nich osadzona została w obozach pracy, natomiast polskich oficerów Sowieci zamknęli w specjalnych obozach NKWD w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Trafiło tam wielu generałów, m.in. Mieczysław Smorawiński, Bronisław Bohaterewicz, Stanisław Haller, Franciszek Sikorski. Wśród osadzonych znaleźli się także funkcjonariusze mundurowi, szczególnie Policji Państwowej.

Na początku 1940 roku sowieckie władze zdecydowały o zamordowaniu polskich jeńców, dlatego 2 marca 1940 r. Ławrientij Beria skierował do Józefa Stalina notatkę, w której Szef NKWD zaproponował rozstrzelenie ich jako „wrogów ZSRR”. Politbiuro wydało tajną decyzję, dotyczącą zamordowania polskich oficerów. Przez wiele lat dokument ten spoczywał w ściśle tajnych archiwach kremlowskich. Okazało się, że na jego podstawie, 22 marca, Beria wydał rozkaz „o rozładowaniu więzień NKWD w USRS i BSRS”. Za realizację mordów odpowiadał Piotr Soprunienko, naczelnik Zarządu ds. Jeńców Wojennych NKWD. Podpisywał on listy zawierające dane więźniów, którzy mają zostać rozstrzelani. Pierwsze trzy takie listy zostały przekazane już 1 kwietnia. Więźniów obozu w Kozielsku transportowano przez Smoleńsk i Gniezdowo i mordowano w Lesie Katyńskim. Osoby uwięzione w obozie starobielskim zabijano w siedzibie NKWD obwodu charkowskiego, a ciała zakopywano w rejonie wsi Piatichatki. Więzionych w Ostaszkowie przewożono do siedziby zarządu NKWD obwodu kalinińskiego (dziś miasto Twer). Łącznie Sowieci wymordowali ponad 14,5 tys. polskich oficerów. Znalazła się wśród nich także kobieta, ppor. pilot Janina Lewandowska. Oprócz oficerów życie straciły także osoby przetrzymywane w więzieniach tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Byli wśród nich oficerowie, policjanci, działacze polityczni i społeczni, pracownicy wymiaru sprawiedliwości, urzędnicy państwowi. Z archiwalnych dokumentów, które zostały przekazane Polsce w latach 90. XX wieku – tzw. listy białoruskiej i ukraińskiej – wiemy, że zamordowano 7305 osób. Co najmniej 1980 z nich zostało pogrzebanych we wsi Bykowania. Spośród nich udało się zidentyfikować tylko kilka ciał.

Zbrodnia Katyńska przyniosła zagładę elity wojskowej, społecznej i politycznej Polski – funkcjonariusze NKWD rozstrzelali blisko 22 tysiące polskich jeńców.

zdjęcia Dominik Paszliński  www.gdansk.pl