233 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

233 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

3 Maja, 233 lata temu w Warszawie uchwalono pierwszą w Europie
i drugą na świecie konstytucję.

Na zaproszenie Pani Aleksandry Dulkiewicz Prezydent Miasta Gdańska pod pomnikiem króla Jana III Sobieskiego na Targu Drzewnym odbyły się uroczystości związane z uczczeniem tego historycznego wydarzenia.

W programie gdańskiej uroczystości znalazły się koncert carillonowy, zmiana warty pod wieżą więzienną w wykonaniu Stowarzyszenia Garnizon Gdańsk oraz inscenizacja przysięgi mieszczan gdańskich na wierność królowi I Rzeczypospolitej, która odbyła się pod Dworem Artusa.

W imieniu Samorządu Województwa Pomorskiego delegacja w składzie: Karol Wardański – przewodniczący Kolegium do Spraw Dziedzictwa Kulturowo – Historycznego, Tamara von Wiecka-Olszewska oraz Hanna Śliwa-Wielesiuk uczciła 233. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, składając wiązankę kwiatów u stóp pomnika Jana III Sobieskiego.

W imieniu Pani Prezydent Aleksandry Dulkiewicz w wydarzeniu wziął udział Piotr Kryszewski, zastępca prezydenta ds. usług komunalnych.

Historia
232 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany.

Polska niemal od początku XVIII w. była państwem niesuwerennym, uzależnionym od wschodniego sąsiada. Jej ustrój wymagał gruntownej naprawy.

Konstytucja była przełomowa z wielu punktów widzenia. Umożliwiła sprawne działanie sejmu, z którego wyrugowano „liberum veto”, wprowadzono głosowanie większością, a decyzje sejmu nie mogły być kwestionowane przez sejmiki. Stworzyła sprężystą władzę wykonawczą z rządem zwanym Strażą Praw i królem na czele, przyjmując monteskiuszowski trójpodział władzy. Sukcesja tronu zastąpiła wolną elekcję, przy czym wyznaczony na następcę po Stanisławie Auguście Elektor Saski nie miał syna – przyszłą dynastię miał tworzyć mąż jego córki, „infantki polskiej”. Ustawa Rządowa rozszerzyła również podmiot polskiej demokracji – mieszczanie, choć nie stanowili osobnej izby parlamentu, zyskali realny wpływ na ustawodawstwo przez swoich „ablegatów”. Chłopów uznano za integralną część narodu i „najdzielniejszą kraju siłę”. Władza sądownicza pozostawała oddzielna od ustawodawczej i wykonawczej.

Konstytucja traktowała religię rzymsko-katolicką jako panującą, jednak wszystkim innym wyznaniom zapewniała również tolerancję. Naród, uznany za hegemona, choć nie cały, miał jednak wpływ na rządy. Odebrano prawa polityczne szlechcie-gołocie, która jako sprzedajna klientela magnatów często zakłócała przebieg sejmików.

Na szczególną uwagę w sprawach społecznych zasługuje artykuł o miastach królewskich, który został uchwalony 18 kwietnia i włączony do Ustawy Rządowej 3 maja. Mieszczanie otrzymali bowiem najważniejsze przywileje przysługujące dotąd tylko szlachcie, takie jak prawo nietykalności osobistej i majątkowej, prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do niemal wszystkich stanowisk oraz realny udział we władzy, pełną autonomię administracyjną i sądową w miastach.

Wielka reforma została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z militarną interwencją Rosji, wezwaną przez konserwatywną opozycję w formie konfederacji targowickiej. Po upadku Rzeczypospolitej Konstytucja 3 maja stała się symbolem wielkich dokonań i dowodem na to, że można było stworzyć silne, sprawne i nowoczesne państwo. Jej legenda pobudzała do walk o jego odrodzenie przez cały okres zaborów. Polacy dzięki przyjęciu Konstytucji 3 maja odzyskali poczucie własnej wartości i szacunek dla swego politycznego dziedzictwa. W latach niewoli były to ważne czynniki wzmacniające wolę walki o odzyskanie państwowości.