Misja ekonomii społecznej na Łotwie, czyli wzmacnianie ES w ramach europejskiej współpracy regionów #SELFproject [RELACJA]

W wydarzeniu tym województwo pomorskie reprezentowane było przez przedstawicieli Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Kingę Myrcik i Macieja Kochanowskiego oraz członków organizacji pozarządowych, pełniących w projekcie SELF rolę regionalnych interesariuszy sektora ekonomii społecznej: Joannę Bochniarz z Centrum Innowacyjnej Edukacji oraz Ewę Patyk i Przemysława Rasiewicz-Kuczyńskiego z Gdańskiej Fundacji Innowacji Społecznych.

Pierwsza misja w ramach projektu SELF odbyła się w kwietniu i maju w formie on-line. Wrześniowy SEM2 był pierwszą okazją do spotkania na żywo zaangażowanych w projekt regionów i organizacji. Więcej o pierwszej misji przeczytać można na stronie internetowej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej

Z wizytą u przedsiębiorców społecznych z Vidzeme oraz refleksje ze stolicy

Valmiera, Liepa, Sigulda, Ryga i Cesis to trasa, jaką przebyli uczestnicy misji pierwszego dnia. Podczas wyprawy – w odróżnieniu do wieków średnich – nikt nikogo nie musiał na siłę nawracać, ponieważ sektor ekonomii społecznej na Łotwie ma się naprawdę dobrze, a łączenie działalności gospodarczej i społecznej jest dobrze znaną praktyką w tym bałtyckim kraju. Świadczą o tym m.in. przedsiębiorstwa, które uczestnicy SEM2 mieli okazję poznać podczas pobytu na Łotwie.

Kawiarnia społeczna „Przystanek w Liepie” [lv. Pieturi Liepā]

Położona w samym środku Parku Narodowego Gauja miejscowość Liepa, której nazwa po polsku oznacza Lipę, to podobna do wielu znanych nam w Polsce wieś z trudną sytuacją ekonomiczną i społeczną. Funkcjonował tam kiedyś duży państwowy zakład pracy (produkcja cegieł), w którym pracowali robotnicy zwożeni z różnych części ZSRR. Po nim pozostały jedynie wysokie bezrobocie i ponadprzeciętna przestępczość. Kreatorem zmiany w tej społeczności stał się jednak Uniwersytet Nauk Stosowanych Vidzeme. Wszystko zaczęło się od działań w zakresie doskonalenia zawodowego, zdobywania kompetencji potrzebnych na rynku pracy skierowanych do grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne w tej miejscowości: osób z niepełnosprawnościami oraz młodych osób wchodzących na rynek pracy. Powstała też specjalna strona internetowa dla dostawców usług społecznych. Wszystko zakończyło się jednak stworzeniem regularnego przedsiębiorstwa społecznego, jakim jest kawiarnia „Przystanek w Liepie”. Kawiarnia to niemal obowiązkowy punkt odwiedzin dla większości odwiedzjących Park Narodowy Gauja. Na miejscu można oczywiście wypić aromatyczną kawę, zjeść ciasto, ale również kupić pamiątki związane z regionem. W planie jest również restauracja.

Przedsiębiorstwo społeczne (sklep) „Każdy może” [lv. Visi Var]

Sklep „Visi Var” to przedsiębiorstwo, które sprzedaje produkty powstałe w Domu Szansy w miejscowości Sigulda [lv. Siguldas Iespēju mājā], w której na co dzień wsparcie otrzymują dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Uczestnicy w ramach zajęć/warsztatów w placówce szyją m.in. elementy garderoby, przygotowują ozdoby z wykorzystaniem techniki decoupage. Na szczególną uwagę zasługują specjalne czapki chroniące włosy w saunie.

Przedsiębiorstwo społeczne, prowadzące działalność gastronomiczną RB Cafe w Rydze

Tak jak w przypadku „Visi Var” RB Cafe to dobry przykład ekonomizacji działalności NGO, które pracuje na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną. Organizacja prowadzi warsztaty dla OzN, ale również mieszkania wspomagane w swojej siedzibie. Przed pandemią COVID-19 z powodzeniem rozwijali kawiarnię społeczną w centrum Rygi (pierwsza w kraju!) – niestety nie otworzyli się po zakończeniu restrykcji. Teraz realizują całkiem smaczny (osobiście sprawdziliśmy) catering. Trzymamy kciuki za powodzenie nowej inicjatywy!

SWIMBE

SWIMBE to wyjątkowe przedsiębiorstwo działające w Valmierze, zajmujące się produkcją niepowtarzalnych strojów kąpielowych – ze szczególnym uwzględnieniem sprawiedliwej i zrównoważonej produkcji. Zasady, jakimi kierują się założycielki przedsiębiorstwa, to przede wszystkim sprawiedliwy handel, oraz jak najmniejsza szkoda dla środowiska naturalnego. W firmie pracują kobiety z niepełnosprawnościami (mieszkające w najbliższej okolicy), które otrzymują wynagrodzenie nie niższe niż średnia ogólnoeuropejska. Produkty SWIMBE są droższe ze względu na swoją wysoką jakość, a ich sprzedaż odbywa się tylko przez Internet. Produkty te są coraz bardziej popularne wśród odbiorczyń w wieku 30 do 40 lat. Otwarcie przedsiębiorstwa niestety nałożyło się na czas wybuchu pandemii COVID-19. Firma dość szybko jednak dostosowała się do nowych, niekorzystnych warunków, a także produkowała maseczki – tak jak zresztą wiele znanych nam w Polsce PS/PES.

Ekonomia społeczna, tak samo jak jakakolwiek inna działalność w sferze gospodarki lub polityki społecznej, dla swojego rozwoju wymaga przyjaznego otoczenia lub swoistego ekosystemu – dlatego też ważnym elementem wizyt były spotkania z organizacjami otoczenia sektora ekonomii społecznej na Łotwie.

Agencja Rozwoju Valmiery [lv. Valmieras Attīstības aģentūra]

Działająca w Valmierze agencja to przede wszystkim działania na rzecz zwiększania atrakcyjności regionu dla przedsiębiorców, przestrzeń co-workingowa, a od niedawna również ekonomia społeczna. W siedzibie agencji dostępne są dla młodych przedsiębiorców bezpłatne warsztaty, gdzie można np. wyprodukować prototyp nowego produktu z wykorzystaniem drukarki 3D. Usługi agencji dostępne są również dla działających w okolicy przedsiębiorstw społecznych.

Stowarzyszenie Przedsiębiorczości Społecznej na Łotwie [lv. Latvijas Sociālās uzņēmējdarbības asociācija]

Stowarzyszenie Przedsiębiorczości Społecznej0, na Łotwie to największa, parasolowa organizacja zrzeszająca przedsiębiorców społecznych w tym kraju. Organizacja skupia obecnie 90 przedsiębiorców z Łotwy. Organizacja działa od 2015 roku, a jej główne cele to działalność rzecznicza, wsparcie w rozwoju kompetencji osób zajmujących się ekonomią społeczną oraz promocja idei ES w społeczeństwie. Organizacja silnie współpracowała z Łotewskim Ministerstwem Opieki Społecznej (kilka słów o samym ministerstwie poniżej) w zakresie kluczowych regulacji prawnych dotyczących sektora ES na Łotwie (ustawa, status przedsiębiorstw społecznych). Stowarzyszenie organizuje ogólnokrajowe wydarzenia w zakresie promocji ES, np. Forum Przedsiębiorczości Społecznej.

Inkubator Przedsiębiorstw Społecznych „Reach for Change”

Inicjatywa, która pochodzi ze Szwecji, z powodzeniem wdrażana jest również na Łotwie. Inkubator to granty, ale też wsparcie pozafinansowe, które wspiera inicjatywy w zakresie ekonomii społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia najmłodszych.

Ministerstwo Opieki Społecznej

Warto dodać jeszcze kilka słów na temat kluczowego interesariusza sektora ES, jakim jest tamtejsze Ministerstwo Opieki Społecznej [lv. Labklājības ministrija]. W ramach wizyty nie było zaplanowane spotkanie w samym ministerstwie, ale jego przedstawiciel towarzyszył uczestnikom wydarzenia podczas warsztatów w trakcie drugiego dnia. W związku z tym możliwe było poznanie roli tej instytucji w całym sektorze. Ministerstwo odpowiedzialne jest za nadawanie statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz realizuje projekt w zakresie rozwoju ekonomii społecznej. Łączy w sobie rolę koordynacyjną, rozwojową i prawną. Jest to zrozumiałe, ponieważ – co do zasady – administracja na Łotwie jest dość zcentralizowana. Co ważne, jak wynika z rozmów z przedstawicielem ministerstwa, instytucja nie dysponuje stałym budżetem wspierającym powstawanie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych.

Wizyta w ramach SEM2 na Łotwie nie była bez wątpienia pierwszą, jaką odbyli w tych rejonach Polacy. Nasi rodacy byli bowiem obecni w Vidzeme lub Inflantach od wielu wieków, o czym przekonaliśmy się, słuchając historii tego urokliwego regionu podczas krótkiej, wieczornej wycieczki w mieście Cesis. Wizyta ta była natomiast bez wątpienia istotnym elementem kooperacji w dziedzinie ekonomii społecznej pomiędzy naszymi regionami.

Dziedzictwo „Żelaznej Kurtyny”, sytuacja gospodarcza, staż w strukturach unijnych to –wydawałoby się – podobieństwa, które sugerowałyby, że sytuacja ekonomii społecznej w Polsce i na Łotwie powinna być w zasadzie taka sama. Nic bardziej mylnego! W liczącej niespełna 2 mln mieszkańców Łotwie działa niemal 200 przedsiębiorstw społecznych. Biorąc pod uwagę, że w zasadzie nie istnieje tam złożony system wsparcia ekonomii społecznej taki jak w Polsce, oraz że liczba ludności całego kraju jest niemal taka sama jak w województwie pomorskim, liczba przedsiębiorstw społecznych budzi podziw. Próżno szukać tam odpowiedników ośrodków wsparcia ekonomii społecznej. Środki z Europejskiego Funduszu Społecznego, które zarządzane są centralnie, nie odgrywają aż tak wielkiego znaczenia w kreowaniu gospodarki społecznej jak w Polsce. Co jest zatem podstawą rozwoju ES na Łotwie?

Przedstawicielki Stowarzyszenia Przedsiębiorczości Społecznej na Łotwie zwróciły uwagę na spore zainteresowanie mediów tematyką ekonomii społecznej. Trudno jednak upatrywać w tym jedynego źródła sukcesu ekonomii społecznej na Łotwie.

Swoisty dobry czas dla gospodarki społecznej w tym kraju to być może efekt ustabilizowanej sytuacji prawnej sektora. Tutejszy odpowiednik ustawy o ekonomii społecznej obowiązuje już bowiem od 2018 roku. Tak czy owak nie daje nam to odpowiedzi na postawione powyżej pytanie o czynnik sukcesu.

Gwarantuję, nie pożałujecie!

Widoczność ES oraz plany związane z dalszą realizacją SELF

Drugi dzień misji ekonomii społecznej na Łotwie stanowiły przede wszystkim warsztaty dla partnerów projektu SELF oraz dla regionalnych interesariuszy. Na miejscu uczestniczyli w nich goście z Hiszpanii i Polski oraz przedstawiciele gospodarza z Łotwy. Warsztat miał charakter hybrydowy, dzięki czemu uczestnikami spotkania byli również Włosi z Lombardii.

Była to świetna okazja do wzajemnego poznania się. Uczestnicy warsztatu starali się m.in. opowiedzieć sobie wzajemnie o tym jak wygląda sytuacja sektora ekonomii społecznej w ich regionach. Praca odbywała się w grupach, z podziałem na osoby będące przedstawicielami podmiotów ekonomii społecznej, otoczenia ekonomii społecznej oraz w grupie osób odpowiedzialnych za kreowanie polityki w tym obszarze.

Poza pewnymi różnicami w zakresie regulacji prawnych oraz kompetencji poszczególnych instytucji uczestnicy warsztatu mieli okazję odnaleźć wiele wspólnych mianowników. Łączą nas przede wszystkim wartości, które można najłatwiej opisać poprzez stawianie człowieka w centrum, oraz pomoc tym, którym jest nieco trudniej na co dzień.

Uczestnicy warsztatu rozmawiali m.in. o tym co zrobić, aby w pełni wykorzystać efekty tego wyjątkowego przedsięwzięcia, jakim jest projekt SELF. Pojawiły się pomysły włączenia tematyki ekonomii społecznej do programów InterREG, współpraca z Komitetem Regionów czy wykorzystanie doświadczeń nabytych w ramach projektu w programowaniu polityk w swoich krajach i regionach.

Warsztaty stanowiły ponadto okazję do prezentacji ciekawych inicjatyw realizowanych w partnerskich regionach. Pomorska cześć prezentacji to m.in. dobre praktyki w zakresie partnerstwa, programowania polityk na rzecz ES ale też i inicjatywy w zakresie upowszechniania przedsiębiorczości społecznej w ramach Jarmarku św. Dominika.

Poważnym wyzwaniem jest bez wątpienia edukacja. To właśnie na nią stawiać chcą przede wszytskim przedstawiciele partnerskich regionów.

Kierunek: Santander. Przygotowanie do trzeciej misji

Rezultaty wrześniowej Social Economy Mission zostaną podsumowane podczas planowanego na październik specjalnego eventu on-line. Partnerzy i interesariusze zaangażowani w projekt SELF nie zwalniają tempa i już szykują się na trzecią misję, która tym razem odbędzie się w listopadzie w Hiszpańskiej Kantabrii.

*Projekt SELF realizowany jest w ramach programu COSME na lata 2014-2020, za który odpowiada Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EAISME) Komisji Europejskiej. Projekt odbywa się w terminie od lutego 2021 r. do lutego 2022 r. Liderem projektu jest Rząd Regionalny Kantabrii (Hiszpania), a pozostałymi partnerami są: Region Vidzeme (Łotwa), Lombardia (Włochy) i Województwo Pomorskie (Polska).

Galeria zdjęć z 2 Social Economy Mission w ramach projektu SELF. Fot. M. Kochanowski (razem 36 zdjęć)